Ngày đăng: 1/02/2024

HỘI THẢO KHOA HỌC “NHỮNG THÁCH THỨC TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ NẤM PHỔI”

90% người nhiễm nấm phổi còn sót ngoài cộng đồng, nếu không được tầm soát và phát hiện sớm để điều trị kịp thời, nguy cơ bệnh nặng và tử vong rất cao.

Khoảng 50% người đã từng mắc bệnh lao đến khám lại tại các cơ sở chuyên khoa hô hấp đều mắc nấm phổi do Aspergillus.

Việt Nam cũng là nước có gánh nặng bệnh nấm mạn tính đứng thứ 5 trên thế giới với trên 55.000 ca.

Tỉ lệ bệnh nấm phổi chỉ chiếm 0,02% các bệnh phổi, tuy nhiên khi bị nấm phổi, chi phí điều trị rất cao, bệnh chưa được BHYT thanh toán, đặc biệt nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, tỉ lệ tử vong cũng rất cao.

Hiện nay, trên thế giới hàng năm có khoảng hơn 02 triệu người tử vong do các bệnh nấm và gây ra bệnh lâu dài cho hàng trăm triệu người. Sau đại dịch COVID -19, tỷ lệ bệnh nhân mắc nấm phổi phải nhập viện gia tăng đáng kể. Các bệnh do nấm là một mối đe dọa sức khỏe toàn cầu, tuy nhiên lại chưa có sự quan tâm đúng mức trong việc tiếp cận chẩn đoán và điều trị. Người mắc bệnh nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, mỗi năm sẽ có khả năng ngăn ngừa 1,3 triệu ca tử vong do các bệnh về nhiễm nấm, đặc biệt là nấm phổi. Ước tính, Việt Nam có khoảng 15.000 ca nấm phổi xâm lấn mỗi năm, nấm phổi mãn tính do Aspergillus có khoảng 55.000 trường hợp mỗi năm. Tuy nhiên tỷ lệ chẩn đoán còn dưới ngưỡng, chỉ khoảng 1/1000 ca mắc được phát hiện bệnh. Tỷ lệ tử vong do mắc nấm phổi xâm lấn rất cao dao động 30-80%, đặc biệt nếu không được điều trị 100% bệnh nhân sẽ tử vong. Nấm phổi mãn tính do Aspergillus nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời sau 5 năm tỷ lệ tử vong xấp xỉ 50%.

Vì thế hàng năm vào ngày 01 tháng 02 được coi là “Ngày Phòng Chống bệnh Nấm Aspergillosis toàn cầu – World Aspergillosis Day”. Vào ngày này, mọi người trên khắp thế giới tập trung để tìm hiểu về Aspergillosis, một bệnh nhiễm trùng ít được biết đến và chia sẻ kiến thức với hy vọng nâng cao nhận thức trong hệ thống y tế và người dân để phát hiện, điều trị và ngăn ngừa tử vong do nấm cũng như thúc đẩy các sáng kiến điều trị và nghiên cứu.

Hưởng ứng kỷ niệm “Ngày Phòng Chống bệnh Nấm Aspergillosis toàn cầu – World Aspergillosis Day” và hướng tới mục tiêu cập nhật kiến thức về chẩn đoán và điều trị nấm phổi cho đội ngũ y, bác sĩ công tác tại các cơ sở y tế trên phạm vi cả nước, ngày 01/02/2023, tại Hội trường lớn, Bệnh viện Phổi Trung ương đã tổ chức thành công Hội thảo khoa học với chủ đề “Những thách thức trong chẩn đoán và điều trị nấm phổi”.

Hội thảo được tổ chức dưới hình thức trực tiếp và trực tuyến với dự kiến có khoảng 1.000 khách mời. Hội thảo khoa học thu hút sự tham gia của các chuyên gia y tế đầu ngành trong nước và quốc tế nhằm trang bị kiến thức, nâng cao nhận thức của nhân viên y tế cũng như cộng đồng về bệnh nấm phổi do Aspergillus và các dạng nấm phổi khác.

Tại Hội thảo, các chuyên gia trong nước và quốc tế cùng trao đổi, thảo luận về các nội dung như: Chẩn đoán và điều trị nấm Aspergillus phổi xâm lấn kịp thời và chính xác; Thách thức trong chẩn đoán nấm Aspergillus phổi mạn tính; Vai trò của vi sinh trong chẩn đoán bệnh phổi do nấm Aspergillus; Sự lây truyền các chủng kháng thuốc từ môi trường tới người bệnh tại Việt Nam; Nấm phổi Mucormycosis – thách thức mới đối với bác sĩ hô hấp; Mucomycosis ngoài phổi; Dược lý kháng nấm trong thực hành lâm sàng – những vẫn đề cần lưu ý; Giới thiệu tài liệu hướng dẫn chẩn đoán bệnh nấm Aspergillus phổi mạn tính;..

Tham dự Hội thảo khoa học, đặc biệt có sự tham dự của Giáo sư David W. Denning. Ông là giáo sư về bệnh truyền nhiễm và sức khỏe toàn cầu và bệnh nấm y học tại Đại học Manchester. Ông là chủ tịch sáng lập, giám đốc điều hành và giám đốc điều hành của Global Action For Fungal Infections (Ủy ban hành động chống nấm toàn cầu), tập trung vào tác động toàn cầu của bệnh nấm.

Nấm phổi là một bệnh nhiễm trùng phổi, ít gặp ở người bình thường có sức đề kháng tốt. Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch, già yếu, mắc bệnh mạn tính lâu ngày. Tỷ lệ bệnh nấm phổi chỉ chiếm 0,02% các bệnh phổi, tuy nhiên khi bị nấm phổi không phát hiện điều trị kịp thời, khả năng tử vong rất cao. Nguyên nhân gây bệnh nấm phổi là do các loại nấm: Candida, Aspergillus, Cryptococcus. Trong đó, hay gặp nhất là loại Aspergillus. Hầu hết bệnh nhân thường đến khám vì ho ra máu kéo dài không rõ lý do, sốt kéo dài kèm đau ngực, ho khạc đờm kéo dài kèm khó thở như hen. Cùng với đó là các trường hợp chẩn đoán viêm phổi điều trị kháng sinh kéo dài không khỏi.

Bệnh nấm phổi hay gặp nhất là do nấm Aspergillus. Aspergillosis là một bệnh nhiễm trùng gây ra bởi một loại nấm mốc rất phổ biến và có mặt ở trong nhà và ngoài môi trường. Mặc dù mọi người thường hít phải loại nấm này từ không khí, nhưng loại nấm này chỉ ảnh hưởng đến những người người có hệ miễn dịch suy giảm nặng như bệnh nhân ung thư máu, ung thư các cơ quan khác, sau cấy ghép tạng hoặc điều trị các thuốc ức chế miễn dịch dài ngày. Loại nấm này có thể gây bệnh ở những người đã/đang có bệnh tại phổi, chẳng hạn như những bệnh nhân đã từng mắc lao phổi, hen suyễn hay xơ nang phổi...

Bệnh nấm Aspergillus có thể điều trị được bằng các thuốc kháng nấm, khoảng ½ số trường hợp không được điều trị, tử vong sau 5 năm. Hàng năm trên toàn thế giới khoảng ½ triệu người tử vong do bệnh này. Hầu hết bệnh nhân thường đến khám vì ho ra máu kéo dài không rõ lý do, sốt kéo dài kèm đau ngực, ho khạc đờm kéo dài kèm khó thở như hen. Cùng với đó là các trường hợp chẩn đoán viêm phổi điều trị kháng sinh kéo dài không khỏi. Những trường hợp đươc phát hiện và điều trị sớm có thể điều trị khỏi bằng các thuốc kháng nấm. Một phần lớn các trường hợp chẩn đoán và điều trị muộn cần phải phẫu thuật, nút mạch cầm máu song song với việc điều trị thuốc nấm kéo dài. Những trường hợp này, nguy cơ tử vong cao trước và sau phẫu thuật. Những trường hợp muộn khác có thể biểu hiện bằng tình trạng suy mòn, khó thở nhập viện thường xuyên vì các tình trạng nhiễm khuẩn phổi.

Bệnh nấm phổi được phát hiện bằng chụp X-Quang hoặc chụp cắt lớp vi tính ngực có hình ảnh u nấm trên một hang có sẵn trong phổi có hoặc không kèm theo các tổn thương khác. Nếu không được điều trị, phần phổi bị phá hủy sẽ ngày một lớn, dẫn đến mất chức năng phổi. Lâm sàng biểu hiện là ho ra máu, khó thở và suy mòn. Những trường hợp này thời gian sống thêm là rất hạn chế.

Tổ chức Y tế Thế giới đã ban hành “Danh sách các loài nấm hay gây bệnh trên người” với 19 loài nấm khác nhau được nhắc đến, mục đích của danh sách này nhằm tập trung, thúc đẩy nghiên cứu và đề ra các biện pháp can thiệp, đồng thời tăng cường nhận thức toàn cầu đối với các bệnh nghiêm trọng do nhiễm nấm và nấm kháng thuốc gây ra.

Trên toàn cầu có trên 300 triệu người bị ảnh hưởng bởi các nhiễm nấm nghiêm trọng và có khoảng 25 triệu người có nguy cơ cao mất thị lực do nấm. Nhiễm nấm cryptococcus ảnh hưởng đến 233.000 người HIV gây ra trên 50% cái chết cho bệnh nhân HIV ở các nước phát triển (100% tử vong không được chẩn đoán và không được điều trị, > 75% sống sót khi được tiếp cận điều trị đúng). Nhiễm nấm candida ảnh hưởng tới trên 750.000 người và tỉ lệ chết lên đến 40%.

Và đặc biệt, nấm phổi Aspergilus mạn tính ảnh hưởng đến trên 3 triệu người. Bệnh Aspergillosis phổi mãn tính sau bệnh lao và các bệnh phổi khác (tiến triển chậm, nhiễm trùng phổi bị phá hủy với tỷ lệ mắc bệnh cao, tỷ lệ tử vong hàng năm ~ 15%, đáp ứng trên 60% với điều trị bằng đường uống). Nấm Aspergillus là loại nấm rất phổ biến, không thể tránh vì có cả ở trong nhà và ngoài môi trường. Nấm Aspergillus là 1 trong 3 loại nấm gây nên bệnh nấm phổi thường gặp, trong đó nấm Aspergillus là loại nấm phổ biến nhất, có kích thước 2- 3µm. Bệnh phổi do nấm Aspergillus gây ra 3 nhóm bệnh: Nấm phổi xâm lấn, Nấm phổi mạn tính và Dị ứng phế quản phổi do nấm.

Tại Việt Nam, hiện chưa có số liệu cụ thể về bệnh nấm phổi do Aspergillus. Tuy nhiên khoảng 50% bệnh nhân đã từng mắc lao, đến khám lại tại các cơ sở chuyên khoa hô hấp mắc nấm phổi do Aspergillus. Việt Nam cũng là nước có gánh nặng nấm mạn tính thứ 5 trên thế giới với trên 55.000 ca. Theo các chuyên gia y tế, nấm phổi là một bệnh nhiễm trùng phổi, ít gặp ở người bình thường có sức đề kháng tốt. Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch, già yếu, mắc bệnh mạn tính lâu ngày. Tỉ lệ bệnh nấm phổi chỉ chiếm 0,02% các bệnh phổi, tuy nhiên khi bị nấm phổi, chi phí điều trị rất cao, bệnh chưa được BHYT thanh toán, đặc biệt nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, tỉ lệ tử vong cũng rất cao. Trên thế giới, tỷ lệ sống của bệnh nhân sau 1 năm, 5 năm, 10 năm tương ứng là 86%, 62%, 47%. Tỷ lệ mắc nấm phổi mạn tính ở bệnh nhân lao mới 14% và lao đã điều trị 56%. Rất nhiều quốc gia không đủ nguồn lực để chẩn đoán và điều trị.

Việc chẩn đoán nhiễm nấm hiện nay còn gặp nhiều khó khăn về vấn đề nghi ngờ lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh. Các bác sĩ và nhân viên y tế cần được đào tạo để cân nhắc nhiễm trùng nấm và thường biểu hiện lâm sàng không rõ ràng. Nhiều xét nghiệm chẩn đoán nấm không nhạy, không đặc hiệu, nhiều xét nghiệm không có sẵn ở nhiều nơi trên thế giới.

Hiện nay, Bệnh viện Phổi Trung ương, Chương trình Chống lao Quốc gia đang triển khai xây dựng hướng dẫn chẩn đoán điều trị Nấm Aspergillus phổi mạn tính nhằm áp dụng tối ưu các tiến bộ khoa học kỹ thuật hiện đại, hỗ trợ công tác chẩn đoán và điều trị bằng một mạng lưới chuyên khoa từ Trung ương đến tuyến cơ sở để phát hiện sớm và chăm sóc hiệu quả lâu dài cho người dân.

Theo các chuyên gia y tế, để phòng bệnh nấm phổi, cần thường xuyên rèn luyện thân thể, ăn nhiều hoa quả tươi, nâng cao sức đề kháng. Tránh để nấm mốc trong nhà, đồ đạc sắp xếp gọn gàng, đủ ánh nắng, thông gió tránh ẩm ướt. Khi vệ sinh nhà cửa cần mang khẩu trang để tránh hít phải bụi nấm.

(Phòng CTXH&TT - Bệnh viện Phổi Trung ương)

Một số hình ảnh Hội thảo: