THÀNH THẠO KỸ THUẬT TỦY ĐỒ GÓP PHẦN TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ CHO NGƯỜI BỆNH

Thủ thuật chọc hút dịch tủy xương (thường gọi là chọc tủy) là thủ thuật đặc thù hay được sử dụng tại khoa Huyết Học Truyền Máu – bv Phổi TW. Hàng năm tại khoa HHTM BVPTW thực hiện 300-350 ca chọc tủy, góp phần định hướng chẩn đoán, tiên lượng bệnh và hướng điều trị cho các khoa lâm sàng tại BV.

Tủy đồ là xét nghiệm phân tích số lượng và hình thái các tế bào tủy xương để thăm dò chức năng tạo máu cũng như gợi ý các nguyên nhân gây rối loạn chúc năng tạo máu tại tủy xương.Tủy xương là cơ quan tạo máu quan trọng, là nơi sinh sản và phát triển của các dòng tế bào máu: hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Người bệnh cần chọc hút dịch tủy xương để làm xét nghiệm tủy đồ. Đây là xét nghiệm thăm dò chức năng tạo máu cũng như gợi ý các nguyên nhân gây rối loạn chức năng này ở tủy nhờ qua phân tích số lượng và hình thái các tế bào tủy xương. Xét nghiệm được sử dụng với mục đích chẩn đoán bệnh, theo dõi điều trị với các bệnh về máu và cơ quan tạo máu như: lơ-xê-mi (ung thư máu), rối loạn sinh tủy, ghép tế bào gốc…; đánh giá tình trạng sinh máu của tủy trong các bệnh lý khác: nhiễm trùng, bệnh hệ thống, ung thư di căn…

KHI NÀO CHÚNG TA CẦN CHỌC TỦY:

   Người bệnh cần chọc tủy trong các trường hợp:

• Chẩn đoán bệnh lý : Tăng hoặc giảm bạch cầu máu ngoại vi; Thiếu máu không tìm thấy nguyên nhân ngoại vi; Tăng số lượng hồng cầu, lượng huyết sắc tố và hematocrit; Tăng hoặc giảm tiểu cầu; Bất thường trong thành phần bạch cầu: có tế bào bất thường trong máu ngoại vi.
• Chẩn đoán bệnh, theo dõi điều trị với các bệnh lý máu và cơ quan tạo máu: lơ-xê-mi, rối loạn sinh tủy, ghép tế bào gốc…
• Đánh giá tình trạng sinh máu của tủy trong các bệnh lý khác: nhiễm trùng, bệnh hệ thống, ung thư di căn…

 QUY TRÌNH KỸ THUẬT

            1.Chuẩn bị: 

• Phòng thủ thuật phải sạch, dụng cụ phải vô trùng: kim chọc tủy, kim lấy máu, gạc thấm máu….

• Bệnh nhân phải được kiểm tra lại các thông tin hành chính để đúng người bệnh, đúng y lệnh và chuẩn bị tinh thần trước khi làm thủ thuật, giải thích về sự cần thiết của thủ thuật. 

  2.Vị trí chọc tủy: 

• Gai chậu sau trên:

• Xương ức:

• Ngoài ra, có thể chọc ở gai chậu trước trên, phần trên trong của đầu trên xương chày, phía trong giữa xương gót.

 3.Thủ thuật:

• Xác định vị trí chọc

• Sát trùng da theo hình xoáy ốc từ điểm mốc ra xung quanh bán kính 5cm bằng cồn iod, sau dó bằng cồn 700.

• Gây tê tại chỗ từng lớp bằng 4ml lidocain, bắt đầu từ dưới da đến màng xương chờ 2-3 phút.

• Cầm kim chọc tủy bằng hai ngón cái và trỏ., lòng bàn tay tỳ lên đốc kim. Đưa kim qua da đúng vào điểm gây tê bằng cách xoáy nhẹ nhàng nghiêng 450   so với mặt da, sau đó dựng đứng kim chọc qua phần cơ, khoan nhẹ trên màng xương, nếu bệnh nhân không đau tiếp tục khoan qua bản xương cứng, khi đó có cảm giác xốp hơn, khoan tiếp 3-5mm, lay nhẹ kim nếu thấy chắc thì dừng tại đó.

• Rút nòng thông để vào hộp vô trùng.

• Lắp bơm tiêm cẩn thận.

• Hút gọn, áp lực vừa phải ( 0.5ml) bệnh nhân cảm thấy hơi đau, khi gần đủ số lượng 0.5ml dịch tủy, nới lỏng bơm tiêm hút tiếp cho đủ số lượng.

• Rút bơm tiêm, lắp nòng thông lại và rút kim.

  Bơm 0.3ml dịch tủy vào ống nghiệm có chống đông EDTA, lắc nhẹ để đếm số lượng tế bào tủy và ủ hồng cầu lưới; 0.2ml lên 1 lam kính, kéo 8 tiêu bản.

        4. Thời gian trả kết quả:

•   Sau khi chọc tủy, kết quả xét nghiệm sẽ được trả trong vòng 24 - 48 giờ (trừ ngày nghỉ và ngày lễ).                                               

THỦ THUẬT CÓ GÂY TAI BIẾN KHÔNG?

Thông thường thực hiện thủ thuật chọc tủy rất hiếm khi dẫn đến tai biến. Chỉ một số ít trường hợp có thể gặp tai biến như:

• Sốc dị ứng thuốc gây tê: Do cơ địa dị ứng của người bệnh. Vì vậy, trước khi làm thủ thuật đều phải thử test trước.
• Nhiễm trùng nơi chọc: Rất hiếm gặp do vị trí chọc tủy được sát khuẩn rộng bằng cồn iôt 5%, sau đó bằng cồn 70o cồn. Tuy nhiên, nếu bóc băng vết chọc sớm, gần vị trí chọc đang có nhiễm trùng có thể gây nhiễm trung vết chọc.
• Chảy máu vị trí chọc tủy. Ít gặp. Tuy nhiên nếu người bệnh có rối loạn đông cầm máu thì có thể chảy máu vị trí chọc. Xử trí khi đó thường là:

+ Dừng thuốc có khả năng làm tăng nguy cơ chảy máu trước 1 tuần.

+ Băng ép cầm máu tại chỗ.

+ Dùng thuốc cầm máu (nếu cần).

Trải qua 66 năm lịch sử hình thành và phát triển, Bệnh viện Phổi Trung ương nói chung và khoa Huyết Học Truyền Máu nói riêng sẽ luôn là cơ sở khám chữa bệnh hàng đầu trong cả nước, hướng đến sự chuyên nghiệp tận tâm, nhanh chóng chính xác trong từng kết quả đến bệnh nhân.